Zgodnie z przepisami rozdziału 5 ustawy o pomocy społecznej, cudzoziemcy, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą mają prawo do skorzystania z pomocy integracyjnej. Celem tej pomocy jest wspieranie procesu adaptacji i samodzielnego funkcjonowania w nowym środowisku społecznym.

Podstawy formalne uzyskania pomocy

Wniosek o udzielenie pomocy cudzoziemiec składa do starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania, za pośrednictwem Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR). Termin na złożenie wniosku wynosi 60 dni od dnia uzyskania jednego z ww. statusów. Wniosek może obejmować także współmałżonka i małoletnie dzieci cudzoziemca, o ile również posiadają odpowiedni status pobytowy.

Do wniosku należy dołączyć szereg dokumentów potwierdzających status cudzoziemca, w tym m.in. decyzję w sprawie ochrony międzynarodowej, kartę pobytu, dokument podróży przewidziany w Konwencji genewskiej (dla osób ze statusem uchodźcy), a także deklarację zamiaru zamieszkania na terenie konkretnego województwa, oświadczenie o nieubieganiu się o pomoc w innym województwie oraz gotowość do przystąpienia do programu integracji.

Zakres świadczeń i formy pomocy

Pomoc integracyjna jest przyznawana na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy i realizowana w ramach indywidualnego programu integracji (IPI). Program ten opracowywany jest wspólnie przez cudzoziemca i powiatowe centrum pomocy rodzinie, uwzględniając indywidualną sytuację życiową wnioskującego i jego rodziny.

Zakres wsparcia obejmuje m.in.:

· świadczenia pieniężne w wysokości od 950 zł do 1679 zł miesięcznie na osobę, przeznaczone na utrzymanie oraz naukę języka polskiego,

· opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne,

· pracę socjalną,

· poradnictwo specjalistyczne, w tym prawne, psychologiczne i rodzinne,

· wsparcie w kontaktach z instytucjami rynku pracy oraz środowiskiem lokalnym,

Środki mogą być wypłacane bezpośrednio cudzoziemcowi lub – za jego zgodą – przelewane przez PCPR bezpośrednio na pokrycie konkretnych wydatków.

Obowiązki stron w ramach programu integracji

Indywidualny program integracji określa wzajemne zobowiązania cudzoziemca oraz PCPR. Do obowiązków cudzoziemca należy m.in.:

· wskazanie miejsca zamieszkania,

· rejestracja w powiatowym urzędzie pracy i aktywne poszukiwanie zatrudnienia,

· uczestnictwo w kursach języka polskiego (jeśli zachodzi taka potrzeba),

· regularny kontakt z realizatorem programu (co najmniej dwa razy w miesiącu),

· przestrzeganie ustaleń programu.

Z kolei PCPR zobowiązany jest m.in. do wsparcia cudzoziemca w kontaktach z lokalną społecznością, udzielenia informacji dotyczących przyznanej pomocy oraz – w razie potrzeby – pomocy w uzyskaniu lokalu mieszkalnego (w tym w formie mieszkania treningowego lub wspomaganego).

Zmiana miejsca zamieszkania

Zmiana miejsca zamieszkania w trakcie realizacji programu integracji możliwa jest wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach, takich jak podjęcie pracy, uzyskanie lokalu w innym powiecie, łączenie rodzin czy konieczność leczenia specjalistycznego. Wówczas cudzoziemiec zobowiązany jest przedłożyć stosowne oświadczenie oraz dokumentację potwierdzającą daną sytuację.

Wstrzymanie i ograniczenie pomocy

Pomoc dla cudzoziemca może zostać czasowo wstrzymana m.in. w przypadku:

· uporczywego niewywiązywania się ze zobowiązań określonych w programie,

· wykorzystywania świadczeń niezgodnie z ich celem,

· podawania nieprawdziwych informacji o sytuacji życiowej,

· upływu 30 dni pobytu cudzoziemca w zakładzie opieki zdrowotnej – do czasu opuszczenia przez niego zakładu,

· toczącego się postępowania karnego.

Wstrzymanie pomocy ma charakter czasowy i może trwać do momentu wyjaśnienia sprawy lub zakończenia postępowania.

Decyzja o udzieleniu pomocy zostaje uchylona, w przypadku gdy po upływie okresu wstrzymania pomocy nie ustały wyżej wymienione przyczyny, a także gdy:

· cudzoziemiec, wobec którego jest kontynuowana uprzednio wstrzymana pomoc, ponownie dopuszcza się działań, o których mowa powyżej;

· cudzoziemiec w trakcie trwania indywidualnego programu integracji został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione umyślnie;

· cudzoziemiec został pozbawiony statusu uchodźcy, cofnięto mu ochronę uzupełniającą

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1283 z późn. zm.)