Współczesna polityka migracyjna państw, w tym Polski, opiera się nie tylko na mechanizmach zapobiegania nielegalnemu wjazdowi cudzoziemców, ale również na skutecznych narzędziach umożliwiających ich powrót do krajów pochodzenia. Jednym z kluczowych instrumentów wykorzystywanych w tym celu są umowy o readmisji, które regulują zasady przekazywania i przyjmowania osób przebywających bez zezwolenia na terytorium państw-sygnatariuszy. W ramach tych umów funkcjonują dwa główne tryby: readmisja uproszczona i readmisja pełna. 

Czym jest readmisja?

Readmisja to forma współpracy międzynarodowej, której celem jest uproszczenie procedur związanych z przekazywaniem cudzoziemców nielegalnie przebywających na terytorium jednego państwa do kraju ich obywatelstwa, do państwa tranzytowego lub do kraju, który wyraził zgodę na ich przyjęcie. Readmisja służy zatem uporządkowaniu kwestii migracyjnych oraz zwiększeniu skuteczności w egzekwowaniu prawa pobytowego. 

Umowy o readmisji regulują szczegółowo m.in. zakres podmiotowy (obywatele państw stron, osoby trzecie oraz bezpaństwowcy), warunki i tryb przekazywania, a także określają ramy czasowe realizacji tych procedur. 

Readmisja uproszczona – szybka reakcja na nielegalne przekroczenie granicy

Readmisja uproszczona dotyczy sytuacji, w której cudzoziemiec nielegalnie przekroczył wspólną granicę i może zostać przekazany stronie umowy bez konieczności uprzedniego składania formalnego wniosku. Warunkiem jest jednak krótki czas od ujawnienia nielegalnego przekroczenia granicy – zazwyczaj 48 godzin, choć w przypadku Litwy termin ten skrócono do 24 godzin.

Readmisja uproszczona cechuje się odformalizowaną procedurą – przekazania dokonuje się na podstawie protokołu przekazania, bez konieczności angażowania organów centralnych. Wniosek o przyjęcie i protokół są sporządzane przez funkcjonariuszy straży granicznych przeprowadzających czynność przekazania. 

Readmisja pełna – procedura z udziałem organów centralnych

W przypadkach, gdy nie można zastosować trybu uproszczonego – np. gdy cudzoziemiec został zatrzymany w głębi kraju, wiele dni po nielegalnym przekroczeniu granicy – stosuje się readmisję pełną. W tym trybie konieczne jest złożenie formalnego wniosku readmisyjnego za pośrednictwem właściwego organu centralnego odpowiedzialnego za kwestie migracyjne do odpowiadającego mu organu centralnego państwa przyjmującego – w Polsce zadanie to realizuje Zarząd ds. Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej. 

Readmisja pełna wymaga zaakceptowania wniosku przez stronę przyjmującą i uwzględnia procedury administracyjne i dokumentacyjne. Mimo bardziej złożonej formy, nadal pozostaje skutecznym narzędziem polityki migracyjnej. 

Polska praktyka i współpraca międzynarodowa

Polska zawarła szereg dwustronnych i wspólnotowych umów o readmisji, m.in. z Ukrainą, Rosją i Wietnamem. Na podstawie wspólnotowych umów możliwe jest także stosowanie Europejskiego Dokumentu Podróży dla Wydalanych Obywateli Państw Trzecich, co okazuje się szczególnie pomocne w przypadku cudzoziemców bez ważnych dokumentów. Polska korzystała z tego rozwiązania m.in. podczas przekazań do Sri Lanki. 

Procedura uproszczona w praktyce – przykład współpracy z Niemcami

Zgodnie z procedurą readmisji uproszczonej, jeżeli na terytorium Niemiec przebywa nielegalnie osoba, która wcześniej przebywała na terytorium Polski, strona niemiecka bez zbędnych formalności powiadamia stronę polską, że zamierza przekazać tę osobę. Polska ma obowiązek odpowiedzieć w ciągu 24 godzin od zgłoszenia. Samo przekazanie musi natomiast nastąpić w ciągu 48 godzin od momentu powiadomienia. 

Przekazanie migranta odbywa się na granicy, w miejscu możliwie najbliższym temu, w którym została ona nielegalnie przekroczona. W procedurze uczestniczą funkcjonariusze zarówno polscy, jak i niemieccy. W momencie przekazania sporządzany jest stosowny protokół przekazania, który dokumentuje całą operację zgodnie z przepisami umowy. 

Źródła:

1. Odpowiedź na interpelację nr 5119 w sprawie przyjmowania przez polskie władze nielegalnych migrantów odsyłanych do Polski z krajów UE 
2. Porozumienie między Rządami państw grupy Schengen i Rządem Rzeczypospolitej Polskiej o przyjmowaniu osób przebywających bez zezwolenia z dnia 29 marca 1991 r. 
3. Raport dotyczący realizacji w Polsce programów wspomagających dobrowolnych powrotów oraz reintegracji cudzoziemców w krajach powrót, grudzień 2009, str. 33-34 
4. Protokół w sprawie ustalenia technicznych warunków przekazywania osób na granicy między Rzeczypospolita Polską a Republiką Federalną Niemiec w związku z realizacją Porozumienia między Rządami państw grupy Shengen i Rządem Rzeczypospolitej Polskiej o przyjmowaniu osób przebywających bez zezwolenia z dnia 29 marca 1991 r. i Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o współpracy w zakresie skutków wynikających z ruchów migracyjnych z dnia 7 maja 1993 r. 
5. Zarządzenie nr 61 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Zarządu do Spraw Cudzoziemców Komendy Głównej Straży Granicznej Dz.Urz.KGSG.2014.80