Począwszy od czerwca 2025 roku ruszyła seria zmian w polskim ustawodawstwie w zakresie szeroko rozumianych kwestii cudzoziemskich. Mówimy tutaj przede wszystkim o:

– ustawie z dnia 24 kwietnia 2025 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw;

– ustawie z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia;

– ustawie z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

– ustawie z dnia 4 kwietnia 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości w systemie wizowym Rzeczypospolitej Polskiej;

– ustawie z dnia 25 czerwca 2025 r. o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw;

jak również o innych aktach ustawodawczych i wykonawczych. Są to zmiany dotyczące przede wszystkim kwestii zatrudnienia, legalizacji pobytu, podjęcia studiów wyższych na terytorium RP czy ubiegania się o obywatelstwo polskie. Ze względu na ilość tych zmian oraz w związku z tym, iż kolejne nowelizacje przepisów są planowane na najbliższe tygodnie/miesiące, postanowiliśmy podsumować już obowiązujące przepisy oraz nakreślić nadchodzące najbliższe zmiany według stanu na dzień 29.08.2025 roku.

Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określa szczegółowy katalog cudzoziemców, którzy, po spełnieniu określonych przesłanek ustawowych, mogą świadczyć pracę na terytorium RP. Przede wszystkim ustawa określa katalog cudzoziemców, którzy posiadają tzw. swobodny dostęp do rynku pracy. Są to między innymi obywatele UE i członkami ich rodzin, ale także cudzoziemcy posiadający w RP m. in.:

– zezwolenie na pobyt stały;

– zezwolenie na pobyt rezydenta UE;

– status uchodźcy;

– ochronę uzupełniającą;

– zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;

– zgodę na pobyt tolerowany;

– ochronę czasowa (dotyczy osób posiadających zaświadczenie wydane przez Szefa UDSC)

– poszczególne rodzaje zezwoleń na pobyt czasowy (m. in. w celu podjęcia studiów, prowadzenia badań naukowych, mobilności długoterminowej naukowca, łączenia rodzin i małżeństwa z obywatelem RP – w tym w przypadku rozwodu lub śmierci małżonka);

Dodatkowo ustawa przewiduje katalog cudzoziemców, którzy mogą wykonywać w Polsce pracę bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, jeżeli przebywają w RP na podstawie poszczególnych wiz (rodzaje wiz o których mowa w art. 60 ust. 1 pkt 3–10, 12–13b, 17–21 lub 23–24b), pobytu czasowego, karty pobytu wydanej przez inne państwo obszaru Schengen lub ruchu bezwizowego, jeżeli:

– posiadają Kartę Polaka;

– są absolwentami polskiej szkoły ponadpodstawowej + oraz posiadają uzyskane w Rzeczypospolitej Polskiej dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych;

– są absolwentami studiów wyższych w RP;

– posiadają nadany w RP stopień naukowy doktora nauk;

– są doktorantami w RP.

Do podjęcia w Polsce pracy (pod warunkiem posiadania zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy) są również uprawnieni cudzoziemcy, którzy przebywają legalnie na terytorium RP:

– w ramach ruchu bezwizowego – tutaj należy pilnować, czy zostanie wydane rozporządzenie ministra właściwego do spraw pracy w sprawie wykazu państw, których obywatele posiadający zezwolenie na pracę nie będą uprawnieni do wykonywania pracy w czasie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach ruchu bezwizowego;

– na podstawie jednej z wiz o których mowa w akapicie powyżej;

– w ramach tzw. ‘pobytu na pieczątce’ – czyli po złożeniu wniosku pobytowego, jeżeli na dzień złożenia tego wniosku byli uprawnieni do wykonywania pracy;

– na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy (z wyłączeniem pobytu krótkoterminowego)

– na podstawie karty pobytu wydanej przez inne państwo obszaru Schengen.

Należy podkreślić, iż Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dodatkowo określi w drodze rozporządzenia szczególne przypadki, w których cudzoziemiec może wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Na chwilę obecną rozporządzenie to nie zostało jeszcze wydane (w dniu 8 sierpnia na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacyjnego pojawił się projekt tego rozporządzenia, z pierwotną treścią którego można zapoznać się tutaj: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12400852), stąd zastosowanie ma jeszcze „stare” rozporządzenie, czyli rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. Należy jednak mieć na uwadze, że to „stare” rozporządzenie nie będzie mogło być stosowane dłużej niż do końca listopada 2025 roku (o ile inny termin nie zostanie określony w nowym rozporządzeniu).

Kolejne istotne zmiany dotyczą stricte wydawania zezwoleń na pracę dla cudzoziemców. Przede wszystkim podkreślić należy, iż:

– począwszy od czerwca 2025 roku wnioski o wydanie zezwolenia na pracę mogą być składane tylko w formie elektronicznej (za pośrednictwem strony internetowej www.praca.gov.pl),

– dodatkowo zezwolenie na pracę nie może być wydane przy powierzeniu pracy cudzoziemcowi w wymiarze mniejszym niż ¼ etatu lub też większym niż pełny etat,

– jeżeli przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą krócej niż 1 rok, to zezwolenie na pracę może zostać wydane na okres maksymalnie 1 roku, lub jeżeli wymiar czasu pracy wynosi mniej niż ½ etatu lub 20 godzin tygodniowo,

– pracodawca ma obowiązek przesłania do wojewody skanu umowy z cudzoziemcem przed powierzeniem mu pracy,

– pracodawca ma obowiązek informować wojewodę o zmianach warunków zatrudnienia, które nie wymagają zmiany zezwolenia na pracę (dotyczy to sytuacji, gdy nastąpiła zmiana siedziby, nazwy lub formy prawnej pracodawcy, pracodawcy użytkownika, przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, zmiany nazwy stanowiska pracy bez zmiany zakresu obowiązków cudzoziemca.

Kilka zmian w przepisach dotyczy również tzw. „procedury oświadczeniowej”. Zatem rejestracja nowego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi nie jest konieczna w przypadku:

– zmiany siedziby, nazwy lub formy prawnej pracodawcy, pracodawcy użytkownika,

– przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę,

– zmiany nazwy stanowiska pracy bez zmiany zakresu obowiązków cudzoziemca,

– zwiększenie wymiaru czasu pracy (maksymalnie do pełnego wymiaru czasu pracy).

W kwestii oświadczeń planowana jest jeszcze jedna bardzo istotna zmiana. Na początku sierpnia 2025 roku na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacyjnego pojawił się projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie państw, których obywateli

mogą dotyczyć oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi […]. Wspomniany projekt rozporządzenia przewiduje zmniejszenie ilości państw, których obywatele będą uprawnieni do wykonywania pracy na terytorium RP na podstawie oświadczenia. W chwili obecnej oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy może zostać zarejestrowane dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Armenii oraz Ukrainy, natomiast jeżeli rozporządzenie zostanie ogłoszone w obecnym brzmieniu, to obywatele Gruzji zostaną wyłączeni z tzw. „procedury oświadczeniowej”. W dalszym ciągu będziemy monitorowali tę kwestię.

Kolejne istotne zmiany ustawowe dotyczą kar nakładanych na pracodawców za naruszenie przepisów dot. legalnego powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom, np. kara od 3 000 do 50 000 PLN za nielegalne powierzenie wykonywania pracy (w tym nie mniej niż 3 000 zł za jednego cudzoziemca) oraz na cudzoziemców za nielegalne wykonywanie pracy na terytorium RP (kara nie niższa niż 1 000 PLN). Jest to bardzo istotna zmiana która powinna pomóc polskim służbom w walce z szarą strefą w zatrudnianiu cudzoziemców.

Nowelizacja przepisów dotknęła również kwestii zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Nowe przepisy przewidują, że zmiana lub udzielenie nowego jednolitego zezwolenia nie jest wymagana, jeżeli:

– nastąpiła zmiana siedziby, nazwy lub formy prawnej pracodawcy, pracodawcy użytkownika;

– nastąpiło przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę;

– zmianie uległa nazwa stanowiska pracy bez zmiany zakresu obowiązków cudzoziemca;

– zwiększono wymiar czasu pracy przy proporcjonalnym wzroście wynagrodzenia;

– umowę cywilnoprawną zastąpiono umową o pracę;

Pracodawca jednak jest zobowiązany do zawiadamiania wojewody o powyższych zmianach w terminie 15 dni roboczych od dnia wystąpienia jednej z powyższych okoliczności.

Druga bardzo istotna zmiana w tej materii dotyczy rozszerzenia katalogu przesłanek do odmowy wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, m. in. jeżeli:

– cudzoziemiec przebywa w Polsce na podstawie wizy wydanej w celu, o którym mowa w art. 60 ust. 1 pkt 1–3, 7, 9–11, 14–16 lub 18;

– cudzoziemiec przebywa w Polsce na podstawie wizy wydanej w celu turystycznym lub w celu odwiedzin u rodziny lub przyjaciół, wydanej przez inne państwo obszaru Schengen;

– cudzoziemiec przebywa w Polsce na podstawie karty pobytu wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, chyba że korzysta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z mobilności ( mobilność to uprawnienie cudzoziemca do wjazdu i pobytu na terytorium RP, wynikające z posiadanej prze niego wizy długoterminowej lub karty pobytu, wydanych przez inne niż Polska państwo członkowskie Unii Europejskiej).

Jest to bardzo ważna zmiana, gdyż będzie tworzyła sytuacje, kiedy to np. cudzoziemiec przebywający w Polsce na podstawie karty pobytu wydanej przez inne państwo obszaru Schengen będzie mógł być zatrudniony (np. po uzyskaniu przez pracodawcę zezwolenia na pracę), ale już nie będzie mógł wnioskować o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę.

Kolejne zmiany w przepisach z ostatnich miesięcy dotyczą kwestii języka polskiego. Dotyczy to m. in.:

– świadectwa ukończenia szkoły policealnej – odtąd nie stanowi ono dokumentu potwierdzającego znajomość języka polskiego przy ubieganiu się o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE lub uznania za obywatela polskiego. Wyjątek stanowią świadectwa ukończenia szkoły policealnej uzyskane do dnia 30 czerwca 2025 roku – mogą one być wykorzystane w tym celu do dnia 30 czerwca 2026 roku;

– możliwości podjęcia nauki w szkołach policealnych – odtąd w celu podjęcia nauki konieczne jest przedłożenie certyfikatu znajomości języka polskiego co najmniej na poziomie biegłości językowej B1;

– ubiegania się o przyjęcie na studia pierwszego stopnia, jednolite studia magisterskie lub kształcenie w szkole doktorskiej – w tych przypadkach również wymagane jest poświadczenie znajomości języka polskiego na poziomie biegłości językowej, nie niższym niż B2. I tutaj należy dość szczegółowo wyjaśnić jak sytuacja wygląda przy rekrutacji na rok akademicki 2025/2026:

– jeżeli osoba została przyjęta na studia do dnia 30 czerwca 2025 roku – brak obowiązku weryfikacji znajomości języka na poziomie min. B2;

– jeżeli osoba została przyjęta na studia od dnia 1 do 31 lipca 2025 roku – uczelnia samodzielnie mogła zweryfikować znajomości języka na poziomie min. B2;

– jeżeli osoba została przyjęta na studia od dnia 1 sierpnia 2025 roku – rekrutacja musi odbywać się z uwzględnieniem nowych przepisów (w tym z uwzględnieniem rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 30 lipca 2025 r. w sprawie rodzajów dokumentów poświadczających znajomość języka, w którym odbywa się kształcenie na studiach).

Ostatnia zmiana, o której chcielibyśmy wspomnieć w niniejszym artykule, jest zmiana w ustawie Prawo przedsiębiorców dot. możliwości prowadzenia przez cudzoziemców tzw. „nierejestrowanej działalności gospodarczej” na terytorium RP. Przed nowelizacją przepisów de facto każdy cudzoziemiec mógł prowadzić taką działalność pod warunkiem spełnienia przesłanek ustawowych. Po nowelizacji tej ustawy w czerwcu 2025 roku prawo takie posiadają wyłącznie cudzoziemcy, którzy mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy (tzw. ‘osoby zagraniczne’ wymienione w art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), czyli m. in. posiadający w RP:

– zezwolenie na pobyt stały;

– zezwolenie na pobyt rezydenta UE;

– „Niebieską kartę”;

– zezwolenie na „studencki” pobyt czasowy;

– zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych;

– zezwolenie na pobyt czasowy w celu łączenia rodzin;

– status uchodźcy;

– ochronę uzupełniającą;

– pobyt ze wzgl. humanitarnych lub pobyt tolerowany;

– zezwolenie na pobyt czasowy w celu już prowadzonej działalności gospodarczej,

– Kartę Polaka, itd.