Istotą projektu jest nadzór społeczny nad stosowaniem alternatywnych do detencji cudzoziemców środków zapobiegawczych, stanowiących całkowicie nową instytucję w prawie polskim. Celem projektu jest zbadanie w jaki sposób przepisy, które wprowadziły możliwość ich orzekania są stosowane w praktyce oraz czy ich wprowadzenie wywarło realny wpływ na wzmocnienie ochrony praw podstawowych migrantów nieregularnych i osób ubiegających się o status uchodźcy, ze szczególnym uwzględnieniem rodzin z dziećmi. Instytut na rzecz Państwa Prawa w latach 2012-2013 przeprowadził monitoring postanowień sądowych, na podstawie których cudzoziemcy umieszczani byli w Strzeżonych Ośrodkach dla Cudzoziemców. Sądzimy, że również dzięki naszemu raportowi w 2013 roku doszło do zmiany ustawy o cudzoziemcach. Wprowadzono wiele alternatyw wobec detencji, które zaproponowane zostały w naszym raporcie. Po roku od wejścia w życie ustawy warto zbadać, jak sprawdziły się nowe instytucje prawne.
Zasadniczą częścią projektu będzie przeprowadzenie monitoringu polegającego na analizie akt spraw, w których wydano postanowienia o zastosowaniu alternatyw detencji lub o detencji oraz wywiadu strukturalizowanego wśród pracowników organizacji pozarządowych, a także sędziów i pracowników SG. Czynnikiem wzmacniającym stosowanie alternatyw wobec detencji będzie bieżące interweniowanie w sprawach zgłaszanych w FIPP przez cudzoziemców. Rezultatem projektu będzie skuteczny monitoring i opublikowanie raportu w zakresie stosowania środków alternatywnych do detencji cudzoziemców.
Projekt finansowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji finansowanego z Funduszy EOG
W maju 2014 roku do polskiego prawa została wprowadzona możliwość używania innych niż izolacyjne (detencja) środków zabezpieczania postępowań prowadzonych wobec cudzoziemców, których pobyt w Polsce jest nielegalny. Polska, wykonując obowiązek dostosowania prawa do standardów UE, przestała stosować środki izolacyjne w przypadkach, w których wystarczającym zabezpieczeniem postępowanie powinno być zgłaszanie się w określonych odstępach czasu do Straży Granicznej, wpłata zabezpieczenia pieniężnego, zamieszkiwanie w wyznaczonym miejscu, czy też przekazanie do depozytu dokumentu podróży.
Celem monitoringu było zbadanie praktyki oraz skali stosowania środków alternatywnych przez Straż Graniczną i sądy, a także identyfikacja przeszkód w ich stosowaniu. Równoległym celem była poprawa sytuacji migrantów nieregularnych oraz uchodźców.
Dzięki projektowi zebrano dane dotyczące prowadzonych przez Straż Graniczną i sądy postępowań w sprawach cudzoziemskich. Od 2013 r. zmniejszyła się liczba cudzoziemców umieszczonych w ośrodkach strzeżonych o 40% (1051 wobec 1755). Równocześnie w 2014 i 2015 roku SG i sądy zastosowały środki nieizolacyjne wobec odpowiednio 364 i 768 cudz. W trakcie realizacji monitoringu (XI 2015) doszło do dostosowania prawa polskiego do standardów UE. Monitoring (wnioski DIP, wywiady i interwencje prawników) zwiększył świadomość społecznej kontroli w 26 sądach i wszystkich oddziałach SG (w tym wszystkich ośrodkach strzeżonych). 150 cudzoziemców uzyskało pomoc prawną w w sprawach detencji i alternatyw. Powstał raport zawierający diagnozę i wnioski (12 konkretnych wniosków). Raport potwierdza pozytywne skutki wprowadzenia alternatyw i zawiera postulaty zmian w prawie (i praktyce). Raport dostępny jest on-line. Ponadto został rozesłany do wszystkich uczestniczących w projekcie podmiotów. Raport może być wykorzystany przez każdą instytucję działająca na rzecz ochrony praw migrantów w RP.
W ramach projektu zorganizowano szkolenie dla zespołu projektu oraz seminarium promujące raport, przygotowano i opublikowano raport podsumowujący monitoring, przeprowadzono 20 wywiadów, uzyskano informację z 26 sądów rejonowych, przeanalizowano 113 spraw z 13 Sądów Rejonowych w Polsce (w których stosowano detencję), ponadto prawnicy prowadzili stałe działania interwencyjne w ośrodkach strzeżonych.
Projekt wzmocnił też podstawy instytucjonalne wnioskodawcy (szkolenia, networking, współpraca z innymi instytucjami badawczymi).
Zapraszamy do lektury Raportu będącego wynikiem monitoringu realizowanego w ramach projektu „Monitoring stosowania alternatyw do detencji cudzoziemców” finansowanego z Programu Obywatele dla Demokracji ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Jeśli chcesz otrzymać Raport, wyślij prośbę z danymi adresowymi na adres: monitoring@panstwoprawa.org
